Pro-ana: wat moeten we er toch mee?

Tekst: Greta Noordenbos
WEET magazine editie 17 – December 2019

Al meer dan 20 jaar zijn er sites die de naam pro-ana hebben gekregen, omdat ze stimuleren om zo weinig mogelijk te eten en zoveel mogelijk af te vallen en daarmee anorexia nervosa bevorderen. Daarbij worden foto’s vertoond van graatmagere meisjes die ten voorbeeld worden gesteld, waarbij het overigens niet duidelijk is of die foto’s echt zijn of bewerkt. Pro-ana informatie is inmiddels niet meer beperkt tot bepaalde sites, maar is ook te vinden op Instagram en andere sociale media.

Niet alleen mensen met anorexia, maar ook mensen met boulimia kijken naar pro-ana om informatie te krijgen over afvallen en compensatie van hun eetbuien. De kijkers naar pro-ana kunnen met elkaar communiceren en foto’s uitwisselen. Daarbij worden ze soms bestraffend toegesproken als ze te veel hebben gegeten of onvoldoende zijn afgevallen. Ook krijgen ze tips om hun gedrag zoveel mogelijk voor anderen te verbergen en vooral geen hulp te vragen. Recent bleek dat deze sites nepcoaches de ruimte geven om kwetsbare meisjes te misleiden tot het sturen van naaktfoto’s en het hebben van seks in ruil voor ‘hulp’ bij afvallen. Dagelijks worden kwetsbare mensen geconfronteerd worden met deze ziekmakende pro-ana informatie. Hoever willen we gaan met het tolereren hiervan?

Al jarenlang wordt in Nederland gediscussieerd over de vraag of pro-ana informatie wel of niet verboden moet worden. Daarover werd in 2015 al eens een artikel gepubliceerd in het tijdschrift LEF. Intussen bestaan er nog steeds pro-ana sites, want die zijn in Nederland niet verboden zoals in Frankrijk wel het geval is. Wat zijn de argumenten om ze niet te verbieden? Hoe houdbaar zijn die argumenten? En wat zijn de argumenten om ze wel te verbieden?

Niet verbieden
In het tijdschrift LEF werden de volgende argumenten genoemd om pro-ana niet te verbieden. “Pro-ana komt veel te negatief en schromelijk overdreven in de media. Er is een handjevol websites waarop extreem grove tips worden gegeven, maar het gros van de sites is voor mensen die hun eetstoornis nog niet kunnen loslaten. Pro-ana is een platform waar ze zonder vooroordelen kunnen praten over wat hen bezighoudt.” “We moeten mensen met een ziekte niet verguizen of veroordelen, maar het gesprek aangaan. Als we pro-ana sites gaan verbieden, gaan ze toch wel underground.

We moeten ze in beeld houden en bruggen bouwen naar herstel.” “Het heeft geen enkele zin om jongeren die op pro-ana sites kijken te straffen. Een verbod werkt niet. Het is moeilijk uit te voeren en het zet geen zoden aan de dijk.” “Pro-ana heeft het grootste bereik op sociale media zoals Twitter, Facebook, Instagram en WhatsApp. Dat ligt in het privédomein waar de overheid en de politie niet bij komen. Dat is juridisch niet haalbaar.” “In plaats van geld en menskracht te besteden aan het verbieden van pro-ana, is het beter om meer geld te besteden aan preventie en verbetering van de behandeling.”

Ook patiëntenvereniging WEET is niet voor een verbod van deze sites. Zij neemt hetzelfde standpunt in als staatsecretaris Blokhuis, die ervan uitgaat dat het verbieden van pro-ana sites geen problemen oplost, maar dat er in plaats daarvan moet worden ingezet op het versterken van positieve online platforms zoals Proud2Bme, ikookvanmij.nl en het WEET-forum.

Wel verbieden
“Wat op die sites verkondigd wordt, is afschuwelijk. Het zijn geen normale afvaltips; het is zelfvernietiging. Weg ermee, wat er niet is kan ook geen schade aanbrengen.” “Door pro-ana informatie te verbieden, wordt een duidelijke norm gesteld en van overheidswege aangegeven dat deze sites niet acceptabel zijn en schadelijk voor de gezondheid.” “Jongeren zitten een groot deel van de dag op sociale media en worden daardoor beïnvloed door volstrekt onbekende personen die zich soms onder valse voorwendselen aanbieden als ‘hulpverlener’, maar intussen wolven in schaapskleren zijn en ongepaste voorstellen doen.” “De politiek blijft veel te veel bezig met de vraag of een verbod wel gaat werken, maar is nog nooit nagegaan wat het effect van een mogelijk verbod is. Daarvoor zou men kunnen kijken naar wat er gebeurt in Frankrijk, waar pro-ana wel verboden is.” “Het gaat erom niet de vaak jonge kijkers, maar de makers en beheerders van deze sites te bestraffen, die er vaak ook nog aan verdienen.”

Persoonlijk standpunt
Al jarenlang pleit ik persoonlijk voor het officieel verbieden van verderfelijke pro-ana informatie via sociale media. Het aanmoedigen van ongezond en schadelijk gedrag valt volgens mij op geen enkele manier te rechtvaardigen. Eetstoornissen vormen een groot risico voor de gezondheid van jonge vrouwen en mannen die weinig zelfvertrouwen hebben en daardoor sterk beïnvloedbaar zijn, ook door een nepcoach. Pro-ana informatie draagt bij aan het in stand houden van de eetstoornis en het verergeren van de lichamelijke, psychische en sociale gevolgen. Anorexia nervosa is zeer moeilijk herstelbaar en duurt gemiddeld 5 tot 7 jaar en soms zelf langer. Het is de psychiatrische stoornis met het hoogste risico op overlijden. Dit geeft voldoende aan dat pro-ana schadelijk is. Hoewel lang niet iedereen zich houdt aan een verbod op schadelijk gedrag, helpt dit toch om grenzen te stellen. Want zonder een verbod kan roken, appen op de fiets, of met drank op achter het stuur zitten gewoon doorgaan.

Mijn vraagtekens bij het verbieden van pro-ana
In Nederland wordt nog steeds getwijfeld over de vraag of het verbieden van pro-ana een oplossing is. Zo zijn sommige mensen bang dat mensen met anorexia elders op zoek zullen gaan naar pro-ana informatie. Als eenzame anorexiapatiënten geen contacten meer via pro-ana meer kunnen hebben, zouden ze nog meer in een isolement terechtkomen wat een averechts effect zou hebben op hun gezondheid. De vraag is echter of ze met deze contacten geholpen zijn en deze hen niet belemmeren om hulp te zoeken, waardoor hun eetstoornis nog langer duurt. Ook wordt erop gewezen dat pro-ana sites sinds enkele jaren beginnen met een waarschuwingspagina en een doorverwijzing naar hulp. Helaas kan die waarschuwingspagina onmiddellijk weggeklikt worden en weerhoudt het iemand er niet van om door te klikken.

Uiteraard is het niet wenselijk om de kijkers naar deze sites te bestraffen. Niet de eetstoornispatiënten dienen gestraft te worden, maar de beheerders van de pro–ana sites die daaraan ook nog eens verdienen. Daar wordt tegenin gebracht dat beheerders van die sites zelf ook ziek zijn en hulp nodig hebben. Dat klopt, maar dat neemt niet weg dat ze wel verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor het onderhouden van sites die schadelijk zijn voor anderen en ertoe bijdragen dat ze nog zieker worden.

Is er hoop voor de toekomst?
Het is overigens interessant en hoopvol dat ook degenen die argumenten geven om pro-ana niet te verbieden, het er allemaal over eens zijn dat de informatie die hierop te vinden is zeer ongewenst en schadelijk is en er snel hulp geboden moet worden om van de eetstoornis af te komen. Daarbij wordt voorgesteld om jongeren die pro-ana informatie zoeken zo snel mogelijk te verwijzen naar sites die wél helpen om uit hun sociale isolement te komen en weer lichamelijk en psychisch gezond te worden, zoals www.Proud2Bme, www.Nae.nl; www.Weet.info; www.anorexiajongens.nl; www. humanconcern.nl; www.vrijvaneetstoornis.nl; www.buropuur.nl; www.isapower.nl. Deze sites bieden een platform en geven goede adviezen voor het vinden van professionele hulpverleners of contact met herstelde ervaringsdeskundigen. Hoe eerder goede behandeling geboden wordt, hoe groter de kans op herstel. Daarover is iedereen het gelukkig wél eens.


Dit is een artikel uit WEET magazine. Als lid ontvang je 3x per jaar het WEET magazine en steun je onze activiteiten op het gebied van informatievoorziening, lotgenotencontact en belangenbehartiging. Meer informatie over lidmaatschap vind je onder Steun WEET.